تعرفه‌گذاری، چرخ دنده‌های پرداخت همراه را روان می‌کند

رشد سریع ضریب نفوذ تلفن همراه، از یک سو و نقش کلیدی خدمات مالی در زندگی روزمره مردم از سوی دیگر، منجر به شکل‌گیری‌ایده ارائه خدمات مالی بر بستر تلفن همراه شد. همراه اول نیز با بیش از ۵۵ میلیون مشترک به عنوان بزرگترین اپراتور خاورمیانه پس از استقبال بی نظیر مخاطبین از کیف پول همراه در نمایشگاه تلکام سال ۱۳۸۹ و به منظور توسعه خدمات مالی همراه و پاسخگویی به نیاز مشترکان، اقدام به تاسیس شرکت پرداخت اول کیش با نام تجاری جیرینگ کرد و مسئولیت توسعه سرویس‌های مالی بر بستر تلفن همراه را به این شرکت سپرد.
جیرینگ نیز پس از راه‌اندازی کیف پول همراه، به منظور پوشش سراسری خدمات مالی همراه و با توجه به نیاز جامعه، سرویس‌های همبانک، جیرینگ کارت و رمز یکبارمصرف را در حوزه بانکداری همراه ارائه کرد. سکوت قوانین بانکی در زمینه پرداخت همراه و انحصار مجوز خدمات مالی پرداخت و دریافت به بانک‌ها و موسسات اعتباری، تا حدودی سرعت توسعه این سرویس‌ها کاسته بود. اما اخیرا بانک مرکزی گره‌گشایی قانونی را در این زمینه در دستور کار قرارداده و سامانه سپاس را نیز در همین حوزه راه‌اندازی کرده است. این اقدام فرصتی برای جیرینگ به وجود آورده که با سرعت، به توسعه شبکه و خلق و ارائه سرویس‌های نوآورانه بپردازد؛ هر چند هنوز همه مشکلات و موانع از پیش پای خدمات مالی همراه برداشته نشده است.
برای بررسی این موانع و البته آشنایی با سرویس‌های جدید جیرینگ، با علیرضا طلوع مدیرعامل شرکت پرداخت اول کیش گفت‌وگو کرده‌ایم.
عبدالله افتاده –
دو سال پیش جیرینگ کارهایی روی بستر NFC انجام داد و در نمایشگاه تلکام همان سال از این خدمت پول کیف الکترونیکی همراه رونمایی کرد. آن خدمت الان در چه وضعیتی است؟
NFC هم بحث مشترک بین اپراتور و PSP است؛ چون دو سمت دارد یکی سمت گوشی و دیگری سمت وسیله‌ای که باید اطلاعات گوشی را بخواند.
روی این طرح همچنان کار می‌کنیم. این عملیات یکسری ریزه‌کاری‌های خاص دارد که باید جوانب کار دیده شود و بعد عملیاتی شود.
 
چه‌ریزی کاری‌هایی؟
ابتدا باید ذی‌نفعان این سرویس مشخص شوند. یکی از موضوعاتی که موجب شده این طرح اجرایی نشود، پشتیبانی نکردن POSهای کشور است. با توجه به افزایش قیمت ارز سرمایه‌گذاری در این حوزه سخت شده و شرکت‌های PSP حاضر نیستند مثل گذشته در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند.
 
مشکل فنی هم دارید؟
برای به کارگیری NFC از نظر فنی مشکل نداریم. فقط باید به لحاظ جنبه‌های اقتصادی بررسی شود.
 
در مورد شبکه مترو و اتوبوسرانی هم استفاده از کیف پول همراه مبتنی بر فناوری NFC امکان‌پذیر نیست؟
در شبکه مترو و اتوبوسرانی، Readerها هست ولی به تازگی به روز رسانی شده و باید ما نیز سیم‌کارت‌های موجود را با آنها هماهنگ کنیم.
اما نکته دیگری که وجود دارد تنوع گوشی‌هاست، چرا که همه گوشی‌ها فناوری NFC را پشتیبانی نمی‌کنند. به عنوان مثال بعضی از گوشی‌های جدید سامسونگ NFC را دارند و فقط کافی است سیم‌کارت عوض شود. ولی بعضی از گوشی‌های هوشمند مانند iphone این سرویس را پشتیبانی نمی‌کنند. در مورد این گوشی‌ها باید برچسب NFC روی آنها نصب شود یا از مدل آنتنی استفاده شود.
 
آیا برنامه‌ای برای تولید سیم‌کارت‌های نسل جدید دارید؟
بخش اصلی سیم‌کارت، چیپ ست داخل آن است. در ایران هم اقداماتی برای تولید سیم‌کارت صورت گرفته؛ اما به طور کلی برای تولیدکننده‌های ایرانی فعالیت در زمینه این چیپ‌ها صرفه اقتصادی ندارد.
 
در حال حاضر تعداد مشترکان فعال جیرینگ چقدر است؟
به دلیل ملاحظات رقابتی از اعلام آمار معذوریم؛ اما آنچه که مسلم است، در شبکه بانکی تراکنش معیار است که میزان تراکنش‌های ما ماهانه در حال افزایش است. این هم به دلیل افزایش همکاری ما با PSPهاست.
از طرفی خود PSPها هم روی این موضوع تبلیغات می‌کنند. بخشی از تراکنش‌هایی که مربوط به خرید شارژ می‌شود، مردم ترجیح می‌دهند در بستر موبایل این کار را انجام دهند تا اینترنت، چون مردم به موبایل اعتماد بیشتری دارند و در دسترس‌تر هم هست. ما امیدوار هستیم که اگر خرید را در این بسته ارائه کنیم میزان تراکنش‌های‌مان افزایش قابل توجهی پیدا کند.
از لحاظ تعداد مشترک تعداد کارت بانکی ثبت‌ شده روی PSP مهم است که در حال حاضر بیش از هفت میلیون کارت بانکی روی دو PSP ثبت شده است.
 
– پس مردم به خاطر سهولت دسترسی به گوشی در مقایسه با اینترنت به جیرینگ روی آورده‌اند؟
مشترکان به سرویس‌های جیرینگ اعتماد دارند. چون سعی کرده‌ایم کارمان را به درستی انجام دهیم تا از همان ابتدا اعتماد آنها را جلب کنیم.
اتفاقی که در شاپرک افتاده این بود که یکی دو تا از بانک‌ها وقتی تراکنش‌های‌شان بالا رفت، گیت‌های خود را روی سرویس‌های ما بستند. اکنون مسیرها باز شده، اما محدودیت‌هایی برای این سرویس‌گذاشته‌اند که انتظار می‌رود رگولاتور بانکی کشور وارد شود و نگذارد که بانک‌ها رأسا محدودیت ایجاد کنند.
به عنوان مثال می‌گویند، تراکنش زیر پنج هزار تومان قابل انجام نیست و این به این دلیل است که بعضی از PSPها که از مارکت عقب افتاده‌اند خودشان را‌ گذاشته‌اند به جای رگولاتور و می‌گویند این روش درست است. بدون اینکه رگولاتور، یعنی بانک مرکزی آن را تایید کرده باشد.
انتظار می‌رود بانک مرکزی به عنوان تنظیم کننده بخش با توجه به بستری که وجود دارد و از همه مهم تر، به دلیل اینکه از سال گذشته قیمت دلار افزایش یافته و دیگر سرمایه‌گذاری در POS توجیهی ندارد، کمک کند که این بستر رشد کند. حداقل برای پرداخت‌های غیرحضوری این بستر می‌تواند موثر باشد.
یکی دیگر مزایای این سرویس استفاده در هر مکان جغرافیایی است؛ به نوع گوشی هم ارتباط ندارد و از گوشی‌های قدیمی تا جدید، می‌توانند این سرویس را پشتیبانی کنند و این باعث می‌شود که پرداخت‌های الکترونیکی در کشور رشد کند.
 
خب بانک‌ها در زمینه POS و ATM سرمایه‌گذاری هنگفتی کرده‌اند. بنابراین مقاومت در مقابل پرداخت همراه روی شبکه موبایل طبیعی است.
ضریب نفوذ کارت بانکی بسیار بالاست و نزدیک ۲ میلیون دستگاه پایانه فروش (POS) و ۲۸ هزار دستگاه ATM داریم. رشد تراکنش POS هم خیلی بالاست، به طوری که رشد نمایی داشته است و این نشان می‌دهد که اگر بستر خوبی وجود داشته باشد مردم استقبال می‌کنند، اما به نظر من ضریب نفوذ فعلی شبکه POS، سقف آن است و بیش از این کشش ندارد. چون با توجه به تغییراتی که در شبکه شاپرک به وجود آمده، مشخص است که حداقل در حال حاضر بیش از این نمی‌تواند سرویس بدهد.
بنابراین این نیاز وجود دارد که کانال‌های موازی وجود داشته باشد.
ما نمی‌گوییم که می‌خواهیم همه کانال‌ها را حذف کنیم. ما یک کانال در کنار سایر کانال‌های دیگر هستیم و این مردم هستند که خودشان باید انتخاب کنند و این انتخاب باید در فضای باز صورت بگیرد. نه اینکه فضا بسته باشد و برخی با استفاده از قدرت‌هایی که دارند، جلوی انجام کارها را بگیرند.
ما در این عرصه یک بازیگر جدید اما قدرتمند هستیم و انتظار داریم بانک مرکزی با تدبیر اجازه دهد بازیگران قدرتمند در این عرصه بدون دغدغه فعالیت کنند تا بهترین خدمات به مردم ارائه شود.
باید توجه داشت که منافع راه‌اندازی این سرویس‌ها برای جامعه خیلی بیشتر است. الان موبایل از بحث اقتصادی خارج شده و برای جامعه حکم تواناساز (enabler) دارد و هر جا که برود، یک فضای جدید باز می‌کند، باعث می‌شود کسب و کارهای جدیدی ایجاد شود. اطراف اپراتورها شغل‌های زیادی ایجاد شده است که اپراتور هم حمایت می‌کند و کسب و کارهای سوددهی است. همانطور که در خودروسازی یک سری قطعه ساز در ایران شکل گرفت، اینجا هم یک‌سری شرکت‌ها شکل گرفتند و در کنار اپراتورها در حوزه‌های مختلف تلکام، نرم‌افزار شبکه‌های توزیع و غیره رشد کردند و یک بخشی از کارهایی که توسط خارجی‌ها انجام می‌شد، توسط ایرانی انجام می‌شود.
همراه اول هم در این حوزه سرمایه‌گذاری زیادی کرده است حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، سرویس‌های ارزش افزوده و غیره را مطرح کرد از آنها حمایت کرد و منافع آن هم به نفع همراه اول ایجاد شد. بقیه اپراتورها هم سود کردند.
Mobile Payment هم می‌تواند در این راستا عمل کند و می‌تواند یک سری از عقب ماندگی‌هایی که در حوزه پرداخت‌های الکترونیکی داریم را جبران کند. دلیلی هم که اپراتور آمده و سرمایه‌گذاری کرده این است چون به هر حال ما ۵۰ میلیون مشترک داریم. هیچ شرکت PSP، ۵۰ میلیون POS ندارد، یک زمانی POSها مزیت رقابتی به شمار می‌آمدند چون ۵/۲ میلیون POS وجود داشت. اما در حال حاضر با وجود ۵۰ میلیون موبایل دیگر تعداد POS مزیت رقابتی به شمار نمی‌آید.
 
چه مدل‌های همکاری وجود دارد که بانک‌ها و شرکت‌های PSP را به همکاری ترغیب کند؟
مدل‌های همکاری می‌تواند بر پایه اپراتور یا بر پایه بانک باشد. ما مدل مشارکتی با بانک‌ها را انتخاب کردیم، یعنی اعتقادمان این است که بانک‌ها و ما در کنار هم می‌توانیم موفق شویم. ممکن است هر کسی راه خودش را برود و به منافع هم برسد، اما منافع کشور، همکاری دو سویه ما و بانک را می‌طلبد. چون هم اپراتور در بخش‌هایی سرمایه‌گذاری کرده و هم بانک و مسلما همکاری این دو به سود نهایی قابل توجهی برای مشتری منتهی می‌شود و هزینه‌ها کاهش می‌یابد. اپراتور لازم نیست در زمینه‌هایی که بانک قبلا سرمایه‌گذاری کرده، سرمایه‌گذاری کند و قیمت تمام شده برای مشتری کاهش می‌یابد. یکی از دلایلی که با PSPها متصل شدیم همین بود، آنها توانمندی بانکی دارند و ما توانمندی مخابراتی و اتصال ما و PSPها به هم، باعث ارائه سرویس موفق شده است؛ چون هم تراکنش دارد و هم درآمد برای طرفین را دارد.
 
خب این که مدل خوبی است، پس چرا آن جوری که شما می‌خواهید پیش نمی‌رود؟
عمده مشکل در این همکاری دوسویه، نامشخص بودن تعرفه یا حق‌السهم طرفین از این همکاری است.
یک تعرفه‌گذاری باید انجام شود و بانک‌ها این قضیه را به شکل هزینه نبینند.
یک مشکلی که در شبکه بانکی وجود دارد این است که یک بانک یک دفعه راه می‌افتد و می‌گوید که فلان سرویس را که به‌همان بانک می‌دهد، ما هم بدهیم؛ بدون اینکه بررسی شود که آیا سود دارد یا ضرر دارد، فقط دیده می‌شود که تمامی بانک‌ها سرویس‌های مشابهی می‌دهند ولی اینکه چه ارزش‌ افزوده‌ای برای مشترک دارد و چه تحولی ایجاد می‌کند، در نظر گرفته نمی‌شود.
ما انتظار نداریم که در بستر همبانک این اتفاق بیفتد و می‌خواهیم یک ارزش افزوده برای مشترک ایجاد شود و یک ارزش افزوده هم سمت بانک ایجاد شود. چون پرداخت‌های غیرحضوری که روی موبایل اتفاق بیفتد، خواه‌ناخواه هزینه‌های بانک‌ها کاهش می‌یابد؛ ولی الان ملموس نیست، به هر حال تقاضا وجود دارد و نمی‌توانند جواب بدهند. پس یک کانال جدیدی ایجاد شده که می‌تواند این تقاضا را جواب بدهد و در نهایت بانک هم سود ببرد.
 
یعنی تعرفه‌گذاری مشکل روان نبودن چرخ دنده‌های این همکاری دوسویه را حل می‌کند؟
بله. به نظر من باید روی تعرفه‌های پرداخت‌الکترونیکی کار شود. اینکه همه چیز رایگان انجام شود، در هیچ کجای دنیا مرسوم نیست. به هر حال باید مشتری مداری در دستور کار قرار بگیرد، سرویس و محصول خوب به مشتری ارائه شود و در قبال آن هزینه‌اش هم دریافت شود.
ارائه سرویس رایگان یا دادن جایزه از نظر ما منعی ندارد، اما بانک‌ها الان یک مسابقه‌ای راه انداخته‌اند که مسابقه باطلی است و در نهایت اتفاق مثبتی نمی‌افتد؛ مانند اتفاقی که ۱۰ سال پیش در PSPها افتاد.
 
مگر چه اتفاقی برای PSPها افتاد؟
آنها به جان هم افتادند و در رقابت، آن قدر تعرفه‌ها را کاهش دادند که در نهایت ورشکسته شدند. در مورد بانک‌ها هم همین اتفاق می‌افتد. اکوسیستم کارمزد شبکه بانکی ایراد دارد؛ چون یک عده‌ای زیان می‌کنند. در واقع این سیستم برد-برد نیست. این موضوع را باید رگولاتور بررسی کند و به نتیجه برساند؛ همانطور که رگولاتور حوزه مخابرات روی تعرفه‌ها کار می‌کند، بانک مرکزی هم باید روی تعرفه پرداخت الکترونیکی کار کند تا مشتری هم بخشی از هزینه‌ها را پرداخت کند.
اما چون اکنون از ۱۰۰ سرویس ۹۹ سرویس رایگان است، اگر بخواهی یک سرویس را پولی کنی هیچ کس قبول نمی‌کند.
معمای توسعه پرداخت‌های الکترونیکی فقط با این قضیه حل می‌شود.
 
پیشنهادی هم در این زمینه ارائه کرده‌اید؟
با مذاکراتی که با بانک‌ها انجام دادیم، از آنها خواستیم هزینه‌های مربوطه را از مشتری بگیرند، چون وقتی سرویسی را به صورت غیرحضوری در اختیار مشتری قرار می‌دهی و مشتری لازم نیست برای دستیابی به آن مسافتی را طی کند، پس باید هزینه این سرویس را بدهد.
بانک‌ها از این پیشنهاد استقبال کردند و چون ما هم بستر لازم برای دریافت پول از مشتری را داریم، می‌توانیم آن را انجام دهیم. در مورد اپراتورها هم که معمولا سرویس رایگان نمی‌دهند. ممکن است شرایط ویژه با تخفیف بگذارند برای ترغیب مشتری‌ها، اما خدمات هیچ گاه رایگان نیست.
نکته دیگری که در این زمینه مطرح است، این است که شبکه بانکی ما برای پرداخت‌های کلان است و نمی‌توانند پرداخت‌های خرد را پشتیبانی کنند، اما برای اپراتور حتی امکان تراکنش ۸-۹ ریالی هم وجود دارد.
 
– با این اوصاف شما قصد دارید در زمینه بانکداری خرد همانند پست بانک عمل کنید؟
پست بانک اگر از ابزارهای الکترونیکی در این زمینه استفاده می‌کرد می‌توانست هزینه‌های خود را کاهش دهد.
پست بانک در مناطق روستایی امکانات فیزیکی خوبی دارد ولی سرویس ندارند که این موضوع هزینه‌های بیشتری را به بانک تحمیل می‌کند، مثلا ATM‌گذاشته، ولی کاربردی ندارد.
مسلما اگر بر بستر موبایل سرویس ارائه می‌کرد، به نتیجه‌ بهتری می‌رسید.
 
فروشگاه‌هایی مانند «پروما» سرویس‌های شما را پشتیبانی می‌کردند. این موضوع در سطح سایر فروشگاه‌ها به کجا رسید؟
قبل از ایجاد شبکه شاپرک از این مدل استفاده کردیم؛ ولی بعد از شاپرک، چون قوانینی داشت که باید از آن تبعیت می‌کردیم، این موضوع مسکوت ماند. بعد از مدتی سوئیچ‌های بانکی به شاپرک وصل شد و تغییراتی به وجود آمد. ما منتظر شدیم این تغییرات اعمال شود و شرایط به ثبات برسد تا بعد به این بازار ورود پیدا کنیم.
از طرفی هم بحث «سپاس» مطرح شد که سامانه پرداخت الکترونیک سیار است. منتظر هستیم ببینیم که قواعد و قوانین سپاس به چه صورتی است تا در نهایت با یک جمع‌بندی نهایی وارد بازار فروشگاهی شویم.
 
– پس پیگیری این بخش برای شما اهمیت زیادی دارد؟
ما برنامه‌ریزی کردیم که به این حوزه وارد شویم، تجهیزات مربوط هم تست شده و آماده‌ایم که قوانین آن تدوین شود. در این راستا یک تفاهم‌نامه هم با شرکت خدمات انفورماتیک بسته‌ایم که بتوانیم برای شش بانک سرویس‌های مشترک ارائه دهیم که یکی بحث سرویس‌های همبانک بر بستر USSD و دیگری سرویس OTP سیم‌کارت است که در شبکه بانک صادرات این سرویس تست شده و تعدادی از مشترکان آنها هم در حال حاضر فعال هستند.
بانک ملی را هم حدود ۲ سال پیش تست کردیم و تفاهم‌نامه‌ای برای آنها فرستادیم، ولی هیچ اقدامی از آن طرف انجام نشد.
 
– در نمایشگاه تلکام چه سرویس‌هایی را معرفی می‌کنید یا روی آنها تمرکز کنید؟
سرویس‌های B2B ارائه می‌دهیم، بنابراین ارائه سرویس‌های ویژه B2B مدنظر ماست.
در این زمینه محصول جدیدی داریم که پرداخت شبکه‌های توزیع از طریق موبایل انجام شود. در همراه اول، روی شبکه‌ توزیع‌شان تست‌های لازم را انجام دادیم و چند تا از توزیع کننده‌ها، پرداخت‌های خود را از طریق آن انجام دادند و فاز آزمایشی آن درحال اتمام است. بعد کل پروسه به صورت اتوماتیک انجام شد.
فرآیند به این صورت است که پول که به حساب بانکی ریخته می‌شود، معادل آن کیف پول شارژ می‌شود و در نهایت به حساب بانکی مشترک مربوطه پول واریز می‌شود. در نتیجه این روش باعث می‌شود که جمع‌آوری پول در شبکه‌های توزیع تسهیل شود.
کار دیگری که در نمایشگاه پیگیر آن هستیم، ارائه یک‌سری سرویس برای شرکت‌های مخابرات استانی روی بستر تلفن همراه است، به طوری که هر استان سرویس‌های خاص خودش را از طریق یک سرویس اختصاصی ارائه دهد. چون استان‌ها پرداخت قبض ADSL و سرویس‌های مختلف دارند و باید بتوانند مجموعه پولی خود را از طریق سرویس‌های ما پرداخت کنند.
یکی دیگر از سرویس‌‌هایی که در تلکام امسال ارائه می‌دهیم «جیرینگ کارت» نام دارد. این سرویس را با همکاری PSPها ارائه خواهیم داد تا بتوانیم مخاطبان متنوع‌تری را پوشش بدهیم و با توجه به اینکه کارت‌های تمامی بانک‌ها روی بستر شاپرک فعالیت می‌کند، این امکان برای شبکه جیرینگ کارت هم فراهم شده است.
در حال حاضر با دو شرکت PSP همکاری داریم که با شماره‌های ۷۳۳ و ۷۲۴ فعالیت می‌کنند.
 
در خصوص جیرینگ کارت توضیح بیشتری بدهید؟
جیرینگ کارت همانند همان شماره‌های ۷۲۴ و ۷۳۳ عمل می‌کند. در واقع در این سرویس، مشترک یکی از کارت‌های بانکی خود را روی این سرویس تعریف می‌کند و از این طریق می‌تواند تراکنش‌های خود را در همان قالب، اما روی بستر شبکه موبایل انجام دهد. البته ۵ – 6 سرویس جدید داریم که بعد از تلکام رونمایی می‌شود.
 
برنامه شما برای ارائه سایر سرویس‌ها چگونه است؟
بازار را محک می‌زنیم. چون بحث قانون‌گذاری سپاس زمان برد، ما مقداری سرعت مان را کم کردیم تا به آن هماهنگ شویم، بعضی مواقع اگر جلوتر از مارکت حرکت کنیم، هزینه‌ها افزایش می‌یابد.
از طرفی هم منتظریم ببینیم بقیه رقبا در چه وضعی هستند. چون ما از رقبا زودتر شروع کردیم، یک فاصله‌ای با آنها داریم و نمی‌خواهیم برنامه‌های‌مان را زودتر ارائه دهیم که آماده پذیرش در بازار نباشد و بعد رقبا هم سریع از روی آن کپی‌برداری کنند.
به همین خاطر هم در نمایشگاه تلکام بیشتر سرویس‌های قدیمی‌مان را به نمایش می‌گذاریم، سرویس‌های جدیدمان را به ترتیب بعد از نمایشگاه راه‌اندازی کنیم. چون اگر ۶-۵ سرویس را به یکباره در نمایشگاه راه‌اندازی کنیم همزمانی آن باعث می‌شود سرویس‌ها در هم گم شوند.