ارتباطات و فناوری اطلاعات از مرحله تاثیرگذاری بر شئونات مختلف زندگی روزمره مردم گذر کرده و به متن زندگی اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه وارد شده است. زندگی بشر پس از عبور از عصر تولید انبوه و تنوع تولید، اینک وارد عصرارتباطات و فناوری اطلاعات شده است. چارچوب ساختاری این عصر را تولید، پردازش، انتقال، ارزش افزوده و مدیریت ارتباطات و اطلاعات تشکیل می‌دهد و هدف آن ایجاد زیرساختهای دانش و معرفت فردی، گروهی، سازمانی و ملی برای اداره بهتر جامعه می باشد. از این رو، ارتباطات وفناوری اطلاعات را که شامل فناوری‌های به کار گرفته شده در فرایندهای مذکور میباشد به عنوان عامل حیاتی و تعیین کننده برای جوامع بشری محسوب می‌شود.
ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان فناوری نوین، بنیادین و راهبردی هدف توسعه و نیز زیرساخت توسعه سایر علوم و فناوری ها می باشد که در افزایش کیفیت زندگی و بهبود رفاه عمومی تاثیر به سزایی دارد. اشتغال، درآمدزایی،رسانه سازی، تفکرسازی، جریان سازی فکری-اجتماعی، امنیت زایی، کاهش هزینه ها، چابک سازی دولت ها و مدیریت زمان به عنوان اثرات این فناوری، ساختارهای نوین زندگی مردم را به کلی دگرگون کرده است.
بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات مشتمل بر زیربخش های پست، ارتباطات، فناوری اطلاعات، فضایی و صنایع مربوطه است که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان نهاد متولی این بخش، وظیفه کلان سیاست گذاری، هدایت، مدیریت و نظارت را عهده دار است.
نود آی سی تی – اجزای اصلی ساختار کنونیِ کلانِ بخش عبارتند از:
کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات و فناوری اطلاعات(مرجع تصویب مقررات)، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی(مجری مصوبات کمیسیون و ایفا کننده نقش نظارتی بخش)، شرکت ارتباطات زیرساخت (تأمین کننده شبکه های زیرساختی ارتباطات و فناوری اطلاعات)، سازمان فناوری اطلاعات ایران (زیرساخت ارائه خدمات الکترونیکی مبتنی بر فناوری اطلاعات)، شرکت های پست جمهوری اسلامی ایران، پست بانک و خدمات هوایی پیام (زیرساخت های شبکه پستی)، سازمان فضایی ایران(زیرساخت فناوری فضایی)، مرکز تحقیقات مخابرات ایران (پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات-متولی تحقیقات توسعهای و راهبردی بخش) و تأمین کنندگان شبکه های دسترسی و ارائه خدمات به مشترکین نهایی خدمات ارتباطات و فناوری اطلاعات (اپراتورهای غیردولتی در زیربخش های مخابرات و فناوری اطلاعات و اپراتورهای دولتی و غیردولتی در زیربخش پست)، تأمین کنندگان و ارائه کنندگان محتواهای مبتنی بر شبکه های ارتباطات و فناوری اطلاعات (کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از دولتی و غیردولتی)و مشترکین نهایی خدمات ارتباطات و فناوری اطلاعات (کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از دولتی و غیردولتی).
نظر به اینکه بخش بزرگی از دوره فعالیت دولت یازدهم، در طول اجرای قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه سپری خواهد شد و باعنایت به لزوم تحقق اهداف مندرج در این برنامه به عنوان گام دوم تحقق سند چشم انداز بیست ساله کشور، برنامه‌های مدنظر این وزارت براین مهم متمرکز خواهد بود. از این رو بسته اجرایی بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات که در چارچوب اهداف این قانون تدوین شده است به عنوان برنامه اقدام زیربنایی جهت توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور توسط وزارت متبوع طی دوره ۴ساله آتی اجرا خواهد شد.
بر این اساس وضع موجود، چشم انداز، چالش ها، سیاست های کلی، اهداف، راهبردها و برنامه های پیشنهادی بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات به شرح ذیل تقدیم می گردد:
۱- نگاهی به آخرین وضعیت شاخصهای مهم ارتباطات و فناوری اطلاعات در ایران:
۱.۱ شاخص های اقتصادی
یکی از عوامل اصلی و مهم رشد اقتصادی کشورهای درحال توسعه، رشد ارزش افزوده بخش ICT و تاثیر آن در ارتقای بهره وری عوامل تولید بوده است. روند رو به رشد سهم ارزش افزوده ICT در جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد که طی ده سال گذشته این نسبت از ۰۷/۱ درصد به ۹۶/۱ درصد رسیده است. (برحسب قیمت های ثابت سال ۱۳۷۶). از طرفی میانگین رشد بهره وری کل عوامل تولید براساس آخرین آمار سازمان ملی بهره وری ایران(۱۳۸۶) در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات ۳/۲۹ درصد است که حدود ۲۰ برابر بهره وری کل کشور می باشد.
از شاخصهای مهم اقتصادی دیگر در این بخش که یکی از مؤلفه‌های توسعه در ICT هرکشور میباشد، نسبت مخارج بخش ICT به تولید ناخالص داخلی است در ایران، براساس آخرین اطلاعات موجود، سهم مخارج بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات از GDP، ۷۹/۴ درصد می باشد که مقایسه آن با وضعیت این شاخص سایر کشورها نشان از نیاز به توجه ویژه به تأمین منابع و سرمایه‌گذاری‌های لازم در این بخش را دارد. براساس آخرین آمار بانک جهانی در بین کشورهای منطقه، اردن با ۰۵/۷ درصد و عربستان با ۸۲/۶ درصد و مصر با ۷۸/۵ درصد از بالاترین میزان برخوردارند.
۱.۲ بررسی جایگاه ایران در مجامع بین‌المللی در شاخصهای ارتباطات و فناوری اطلاعات و نیز مرور شاخص های اختصاصی
در ذیل وضعیت هر یک از شاخصهای ذکر شده به تفکیک بیان شده است.
۱. بررسی و تحلیل شاخص توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات ( IDI)[1]:
جدول۱. وضعیت شاخص توسعه ICT ایران در مقایسه بابهترین کشور جهان و منطقه
IDI
۲۰۰۲
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۱۰
۲۰۱۱
میانگین جهانی
۲.۴۸
۳.۴۰
۳.۶۲
۳.۹۴
۴.۱۵
بهترین کشور جهان (سوئد)
۶.۰۵
۷.۵۰
۵۳/۷
۲۱/۸
۳۴/۸
میانگین منطقه
۱۴/۲
۰۳/۳
۱۹/۳
۷۷/۳
۱۳/۴
بهترین کشور منطقه (امارات)
۳.۲۷
۲۹/۵
۶۳/۵
۴۱/۵
۶۴/۵
ایران
۹۳/۱
۹۴/۲
۹۶/۲
۳۵/۳
۵۳/۳
Access sub-Index (شاخص دسترسی به ICT)
۲۰۰۲
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۱۰
۲۰۱۱
میانگین جهانی
۶۸/۲
۹۱/۳
۰۵/۴
۴۵/۴
۶۶/۴
بهترین کشور جهان (سوئد)
۶۸/۷
۶۷/۸
۴۱/۸
۵۱/۸
۵۰/۸
میانگین منطقه
۲
۴۷/۳
۶۴/۳
۲۹/۴
۷۶/۴
بهترین کشور منطقه (امارات)
۳۰/۴
۲۲/۶
۷۸/۶
۶۳/۶
۸۹/۶
ایران
۷۴/۱
۱۷/۳
۶۹/۳
۲۶/۴
۴۷/۴
Use sub-Index (شاخص استفاده از ICT)
۲۰۰۲
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۱۰
۲۰۱۱
میانگین جهانی
۵۴/۰
۴۳/۱
۷۵/۱
۱۶/۲
۴۷/۲
بهترین کشور جهان (سوئد)
۸۹/۲
۴۸/۵
۹۲/۵
۵۳/۷
۸۴/۷
میانگین منطقه
۲۱/۰
۸۳/۰
۹۹/۰
۷۵/۱
۲۳/۲
بهترین کشور منطقه (امارات)
۹۳/۰
۷۵/۳
۸۷/۳
۳۵/۳
۶۶/۶
ایران
۱۶/۰
۰۸/۱
۳۶/۰
۶۰/۰
۸۳/۰
Skills sub-Index (شاخص مهارت‌های ICT)
۲۰۰۲
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۱۰
۲۰۱۱
میانگین جهانی
۹۵/۵
۳۱/۶
۴۹/۶
۵۰/۶
۵۱/۶
بهترین کشور جهان (سوئد)
۱۴/۹
۱۷/۹
۹۹/۸
۹۸/۸
۹۸/۸
میانگین منطقه
۱۷/۶
۵۲/۶
۶۹/۶
۷۹/۶
۶۵/۶
بهترین کشور منطقه (امارات)
۸۹/۵
۴۹/۶
۸۸/۶
۰۸/۷
۰۸/۷
ایران
۸۳/۵
۲۱/۶
۶۹/۶
۰۴/۷
۰۴/۷
نمودار زیر وضعیت کشور برتر جهان و منطقه به همراه میانگین جهانی و منطقه‌ای شاخص IDI و همچنین وضعیت ایران در این شاخص را نشان می‌دهد.
نمودار۱. وضعیت IDI ایران در مقایسه با کشورهای برتر منطقه و جهان و سیر رشد آن
نکته قابل توجه در نمودار فوق وضعیت ایران در مقایسه با وضعیت منطقه و جهان میباشد. این نمودار نشان می‌دهد که سرعت تغییر وضعیت در جهان و منطقه در مقایسه با سرعت تغییر در دو کشور سوئد و امارات کمتر و یکنواخت‌تر میباشد که می‌توان علت آن را حضور مجموع کشورهای ضعیف و قوی در محاسبه این شاخص برای میانگین منطقه و جهان دانست. تغییر این شاخص در کشور امارات بعد از سال ۲۰۰۸ سرعت فزاینده‌ای پیدا نموده است که حکایت از توجه به زیرساختها، ارتقای سطح آموزشی مردم و تأمین دسترسی بیشتر و مطلوبتر به فضای ارتباطات و فناوری اطلاعات دارد. سوئد و امارات هر دو به ترتیب فاصله زیادی با میانگین جهانی و منطقه‌ای دارند. ارزیابی وضعیت ایران با میانگین منطقه نشان می‌دهد که هر چند در سال ۲۰۰۷ فاصله ایران با میانگین منطقه به کمترین میزان خود رسیده است، اما هیچ گاه ایران نتوانسته است از میانگین منطقه پیشی بگیرد.
۲. بررسی و تحلیل شاخص آمادگی الکترونیکی (EIU)[2]
جدول۲. وضعیت شاخص EIU ایران در مقایسه با بهترین کشور جهان و منطقه
EIU
۲۰۰۵
۲۰۰۶
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۰۹
۲۰۱۰
میانگین جهانی
۵.۹۸
۶.۱۰
۶.۲۲
۶.۴۰
۶.۲۱
۶.۱۲
بهترین کشور جهان (سوئد)
۶۴/۸
۷۴/۸
۸۵/۸
۸۵/۸
۶۷/۸
۴۹/۸
میانگین منطقه
۳.۵۵
۴.۰۵
۴.۴۲
۴.۵۸
۴.۳۱
۴.۲۷
بهترین کشور منطقه (امارات)
–
۳۲/۶
۲۲/۶
۰۹/۶
۱۲/۶
۲۵/۶
ایران
۰۸/۳
۱۵/۳
۰۸/۳
۱۸/۳
۴۳/۳
۲۴/۳
اتصال و زیرساختهای تکنولوژی
۲۰۰۵
۲۰۰۶
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۰۹
۲۰۱۰
میانگین جهانی
۵.۰۳
۵.۲۱
۵.۳۰
۵.۵۵
۵.۸۹
۵.۲۶
بهترین کشور جهان (سوئد)
۸۰/۷
۸
۶۰/۸
۸۰/۸
۱۰/۹
۲۰/۸
میانگین منطقه
۲.۲۰
۲.۷۹
۳.۳۳
۳.۷۳
۳.۸۰
۳.۶
بهترین کشور منطقه (امارات)
–
۵
۲۰/۵
۲۰/۵
۰۵/۶
۸۰/۶
ایران
۳۵/۲
۷۰/۲
۸۰/۲
۱۵/۳
۵۰/۳
۲۰/۳
فضای تجاری
۲۰۰۵
۲۰۰۶
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۰۹
۲۰۱۰
میانگین جهانی
۶.۳۷
۶.۸۹
۷.۰۶
۶.۵۱
۶.۶
۶.۳۰
بهترین کشور جهان (سوئد)
۴۱/۸
۳۶/۸
۴۰/۸
۵۲/۸
۸۵/۷
۱۳/۸
میانگین منطقه
۵.۵۳
۵.۸۹
۵.۹۷
۶.۰۷
۵.۵۵
۵.۶۲
بهترین کشور منطقه (امارات)
–
۶۸/۷
۵۴/۷
۶۴/۷
۱۰/۷
۲۷/۷
ایران
۶۱/۴
۶۶/۴
۱۷/۴
۴۰/۴
۲۲/۴
۱۴/۴
فضای اجتماعی و فرهنگی
۲۰۰۵
۲۰۰۶
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۰۹
۲۰۱۰
میانگین جهانی
۵.۷۴
۵.۹۷
۶.۰۰
۶.۷۰
۶.۴۵
۶.۸۰
بهترین کشور جهان (سوئد)
۶۰/۹
۴۰/۹
۲۰/۸
۶۰/۸
۶۳/۸
۵۳/۸
میانگین منطقه
۲.۷۹
۳.۳۳
۴.۶۷
۴.۸۳
۴.۸۱
۴.۷۲
بهترین کشور منطقه (امارات)
–
۲۰/۶
۶
۹۳/۵
۶۷/۵
۴۷/۵
ایران
۴
۴
۶۰/۴
۸۷/۴
۲۳/۵
۹۰/۴
فضای قانونی
۲۰۰۵
۲۰۰۶
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۰۹
۲۰۱۰
میانگین جهانی
۶.۴۷
۶.۶۰
۶.۷۱
۶.۷۳
۶.۷۶
۶.۸۰
بهترین کشور جهان (سوئد)
۵۷/۸
۵۸/۸
۵۰/۸
۶۰/۸
۵۰/۸
۲۵/۸
میانگین منطقه
۳.۶۵
۴.۳۷
۴.۱۴
۴.۴۶
۴.۵۱
۴.۵۲
بهترین کشور منطقه (امارات)
–
۹۷/۶
۵۵/۵
۵۰/۵
۵
۱۰/۵
ایران
۷۰/۲
۴۹/۲
۱۰/۲
۲۰/۲
۳
۳
چشم انداز و سیاستهای دولت
۲۰۰۵
۲۰۰۶
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۰۹
۲۰۱۰
میانگین جهانی
۶.۰۱
۶.۱۷
۶.۳۰
۶.۶۰
۶.۳۴
۶.۳۹
بهترین کشور جهان (سوئد)
۲۵/۹
۲۵/۹
۷۰/۹
۳۵/۹
۱۵/۹
۹۰/۸
میانگین منطقه
۳.۷۱
۴.۱۸
۴.۵۲
۴.۶۴
۴.۴۷
۴.۲۸
بهترین کشور منطقه (امارات)
–
۷۵/۷
۴۵/۶
۴۵/۶
۳۵/۶
۲۰/۶
ایران
۲۵/۳
۲۵/۳
۵۰/۲
۵۰/۲
۶۵/۲
۴۰/۲
تطبیق فضای کسب و کار و مصرف کننده
۲۰۰۵
۲۰۰۶
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۰۹
۲۰۱۰
میانگین جهانی
۵.۹۹
۶.۲۰
۶.۳۴
۶.۴۵
۵.۸۱
۵.۸۳
بهترین کشور جهان (سوئد)
۱۰/۹
۵۵/۹
۳۵/۹
۰۵/۹
۶۳/۸
۷۵/۸
میانگین منطقه
۳.۸۲
۴.۵۳
۴.۲۸
۴.۲۶
۳.۵
۳.۵۳
بهترین کشور منطقه (امارات)
–
۸۵/۵
۵۰/۶
۶
۱۸/۶
۱۸/۶
ایران
۲
۰۵/۲
۵۰/۲
۲۵/۲
۴۸/۲
۳۳/۲
نمودار زیر وضعیت کشور برتر جهان و منطقه به همراه میانگین جهانی و منطقه‌ای شاخص EIU و همچنین وضعیت ایران در این شاخص را نشان می‌دهد.
نمودار۲. وضعیت شاخص EIU ایران در مقایسه با کشورهای برتر منطقه و جهان و سیر رشد آن
نکته قابل توجه در نموار فوق این است که روند رشد در اکثر کشورها سریع نبوده و ایران در مقایسه با منطقه و جهان از وضعیت مطلوب و رشد قابل قبولی در این شاخص برخوردار نبوده است. ارزیابی وضعیت ایران با میانگین منطقه نشان می‌دهد هر چند در سال ۲۰۰۹ فاصله ایران با میانگین منطقه کم شده است، اما این فاصله در سال ۲۰۱۰ افزایش یافته است. ارائه آمار به موقع و دقیق، بررسی زیرشاخص‌ها و انجام سرمایه‌گذاری لازم برای رشد هر کدام و نیز اهمیت قائل شدن برای زیرساختها و کاربردهای ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌تواند جایگاه کشور را در این شاخص تغییر دهد.
۳. بررسی و تحلیل شاخص توسعه دولت الکترونیکی (EGDI)[3]
جدول۳. وضعیت شاخص EGDI ایران در مقایسه با بهترین کشور جهان و منطقه
EGDI
۲۰۰۴
۲۰۰۵
۲۰۰۸
۲۰۱۰
۲۰۱۲
میانگین جهانی
۴۱۳۰/۰
۴۲۶۷/۰
۴۵۱۴/۰
۴۴۰۶/۰
۴۸۸۲/۰
بهترین کشور جهان (سوئد)
۸۷۴۰/۰
۸۹۸۳/۰
۹۱۵۷/۰
۷۴۷۴/۰
۸۵۹۹/۰
میانگین منطقه
۴۰۹۳/۰
۴۳۸۴/۰
۴۸۵۷/۰
۴۷۳۲/۰
۵۵۴۷/۰
بهترین کشور منطقه (امارات)
۴۷۴۰/۰
۵۷۱۸/۰
۶۳۰۱/۰
۵۳۴۹/۰
۷۳۴۴/۰
ایران
۳۲۸۰/۰
۳۸۱۳/۰
۴۰۶۷/۰
۴۲۳۴/۰
۴۸۷۶/۰
سرویس‌های برخط
۲۰۰۴
۲۰۰۵
۲۰۰۸
۲۰۱۰
۲۰۱۲
میانگین جهانی
۲۹۵۱/۰
۳۳۵۷/۰
۳۴۸۵/۰
۰۹۳۱/۰
۴۳۲۸/۰
بهترین کشور جهان (سوئد)
۷۷۲۰/۰
۸۶۵۴/۰
۷۸۴۲/۰
۱۷۹۲/۰
۸۴۳۱/۰
میانگین منطقه
۲۴۵۰/۰
۳۴۴۳/۰
۴۱۱۶/۰
۱۰۸۵/۰
۴۸۸۰/۰
بهترین کشور منطقه (امارات)
۳۰۵۰/۰
۶۱۱۵/۰
۷۱۵۷/۰
۰۸۵۳/۰
۸۶۲۷/۰
ایران
۱۶۲۰/۰
۲۹۶۲/۰
۲۵۷۵/۰
۰۹۰۷/۰
۴۹۰۲/۰
زیرساختهای ICT
۲۰۰۴
۲۰۰۵
۲۰۰۸
۲۰۱۰
۲۰۱۲
میانگین جهانی
۱۸۶۴/۰
۱۷۸۹/۰
۲۱۰۳/۰
۰۷۷۶/۰
۳۲۴۵/۰
بهترین کشور جهان (سوئد)
۸۶۰۰/۰
۸۳۹۵/۰
۹۷۷۶/۰
۲۴۸۲/۰
۸۲۲۵/۰
میانگین منطقه
۱۸۴۵/۰
۱۹۴۵/۰
۲۲۱۸/۰
۰۶۵۷/۰
۲۸۱۸/۰
بهترین کشور منطقه (امارات)
۳۸۶۰/۰
۳۶۳۹/۰
۳۸۱۳/۰
۱۷۹۳/۰
۵۵۶۸/۰
ایران
۰۹۲۰/۰
۱۰۷۹/۰
۱۷۴۷/۰
۰۷۱۲/۰
۲۶۳۸/۰
توسعه سرمایه انسانی
۲۰۰۴
۲۰۰۵
۲۰۰۸
۲۰۱۰
۲۰۱۲
میانگین جهانی
۷۰۹۹/۰
۷۱۲۷/۰
۷۸۲۰/۰
۲۶۹۰/۰
۷۱۷۳/۰
بهترین کشور جهان (سوئد)
۹۹۰۰/۰
۹۹۰۰/۰
۹۱۵۷/۰
۳۲۰۰/۰
۹۱۴۱/۰
میانگین منطقه
۷۹۸۲/۰
۸۱۳۵/۰
۸۰۸۴/۰
۲۶۵۹/۰
۷۷۵۴/۰
بهترین کشور منطقه (امارات)
۷۳۰۰/۰
۷۴۰۰/۰
۷۹۰۸/۰
۲۷۰۳/۰
۷۸۳۷/۰
ایران
۷۳۰۰/۰
۷۴۰۰/۰
۷۹۲۳/۰
۲۶۱۶/۰
۷۰۸۹/۰
نمودار زیر وضعیت ایران در مقایسه با کشورهای پیشرو و میانگین منطقه و جهان درشاخص EGDI را نشان می‌دهد.
نمودار۳. وضعیت شاخص EGDI ایران در مقایسه با کشورهای برتر منطقه و جهان و سیر رشد آن
ارزیابی وضعیت ایران با میانگین منطقه و امارات نشان می‌دهد در سال‌های مورد بررسی ایران نتوانسته است از میانگین جهان و منطقه پیشی بگیرد.
۱.۳ وضع موجود
تعداد مشترکین تلفن ثابت
۵/۲۷ میلیون
ضریب نفوذ تلفن ثابت
۳۵%
تعداد مشترکین فعال تلفن همراه
۶۰ میلیون
ضریب نفوذ تلفن همراه
۷۹%
تعداد کاربران اینترنت
۳۰ میلیون نفر
ضریب نفوذ کاربران اینترنت
۴۳%
تعداد خطوط پرسرعت اینترنت
۱/۴ میلیون پورت
پهنای باند داخل
۵۳۰Gbps
پهنای باند بین‌الملل
۷/۷۱ Gbps
تعداد مرسولات پستی در سال ۹۱
۸۴۲ میلیون
سرانه مرسولات پستی
۲/۱۱
تعداد حساب‌های پس انداز در پست بانک به ازای هر ۱۰۰۰ نفر
۹/۹۵
تعداد ارائه کارت های پول الکترونیک در پست بانک
۲۲۸۸
فیبر نوری
۵۰۲۲۶ کیلومتر
ظرفیت تجهیزات فیبرنوری
۳۶۲هزارE1
پوشش تلفن همراه جاده ها
اصلی
۹۱%
فرعی
۸/۹۲%
ریلی
۱۲/۹۴%
ظرفیت ترانزیت بین‌الملل
۱۰۲STM1
تعداد روستاهای دارای ارتباط
۵۲۷۰۴
تعداد دفاتر ارتباطات و فناوری اطلاعات روستایی
۹۸۵۴
۲- چالش ها
۱. ضرورت تقویت نقش حاکمیتی وزارت ICT
تعدد مراکز تصمیم گیری در بخش و عدم شفافیت قلمروی وظایف و مسئولیت هرکدام
عدم اجرای صحیح اصل ۴۴ در بخش که منجر به تضعیف حاکمیت و ایجاد انحصار خصوصی در لایه دسترسی گردیده است.
عدم وجود نقشه راهبردی در زمینه ارتباطات و حوزه فضای مجازی و ارتباطات تلویزیونی در سطح کلان کشور
نبود قانون جامع ارتباطات و فناوری اطلاعات
عدم تطبیق ساختار وزارت با وظایف و مسوولیت های حاکمیتی تصریح شده در قانون
انتزاع برخی دستگاه های محوری از وزارت متبوع
۲. ضرورت سیاستگذاری در ارائه خدمات
ضعف سیاستگذاری در زمینه ارائه خدمات و کاربردها بر بستر شبکه های ارتباطی در کشور
پایین بودن سطح به کارگیری ارتباطات و فناوری اطلاعات در توسعه همه جانبه کشور
۳. بومی سازی و حمایت از تولید داخلی
نبود سیاست گذاری مشخص به منظور حمایت از صنعت و تولیدات داخلی
افزایش ریسک ایمنی، پایداری و سلامت شبکه های ارتباطی کشور با توجه به توسعه شبکه بر مبنای تجهیزات غیربومی
افزایش شدید واردات کالاهای مصرفی فاوا در سال های اخیر و رشد وابستگی
کاهش نقش بخش خصوصی در صنعت فاوای کشور
ضعف تشکل‌های صنفی در حوزه صنعت فاوا
۴. سرمایه گذاری در بخش
عدم سرمایه گذاری از محل درآمد حاصل از خدمات ارتباطات و فناوری اطلاعات برای توسعه بخش
پایین بودن سهم فاوا در GDPکشور
تنزل جایگاه جهانی توسعه فاوا در ایران
۳- چشم انداز بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات درافق ۱۴۰۴
اهداف سند چشم انداز درخصوص ویژگیهای جامعه ایرانی در افق ۱۴۰۴ از جمله از ایران به عنوان کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه یاد شده است و نیز بر جنبش نرم افزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقای نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل تأکید گردیده است. باعنایت به این تعریف، در چشم انداز بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات در ۱۴۰۴، بر دستیابی به جایگاه ممتاز ارتباطات و فناوری اطلاعات در سطح منطقه با تعامل کارساز، به عنوان نیروی پیش برنده توسعه ملی دانش پایه، و فراهم کننده فرصت های امن و عادلانه اقتصادی، علمی و فرهنگی برای همه ایرانیان، بر مبنای هویت اسلامی – ایرانی تأکید می‌شود.
۴- اهداف بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات
۱. توسعه و ارتقای خدمات به شهروندان
ارتقای ظرفیت شبکه پستی و ساماندهی زیربخش پست
ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات بر اساس قانون برنامه پنجم توسعه
مدیریت یکپارچه ارتباطات و فناوری اطلاعات در کشور شامل منابع، فرکانس، شبکه و …
گسترش خدمات پایه (USO)[4]برای نقاط غیربرخوردار
گسترش خدمات ارتباطات و فناوری اطلاعات در فضای رقابتی
حمایت از صادرات خدمات فنی مهندسی، نرم افزار و تجهیزات
سیاستگذاری، مدیریت، حمایت و نظارت بر صنعت ICT
ارتقای بهره وری بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات
توسعه کاربردها و خدمات فضائی مطابق با استانداردهای بین‌المللی
۲. ارتقای تحقیق و توسعه
ارتقای تحقیقات و فناوری بومی با استفاده از مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی و تعامل با مراکز تحقیقاتی سایر کشورها
افزایش ایمنی، پایداری و سلامت شبکههای ارتباطات و فناوری اطلاعات از طریق بومی سازی تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری
کاهش شکاف دیجیتالی
همکاری به منظور تقویت پارک های ICT در جهت حمایت از تولید داخلی، بومی سازی و شرکت‌های دانش بنیان
استفاده از توان حداکثری بخش های عمومی (غیردولتی) ، خصوصی و تعاونی در تامین نیازهای بخش
دستیابی به علوم ، فناوری های نوین و بهنگام ، زیرساخت ها و صنایع پیشرفته فضائی با حداکثر استفاده از توان ملی، منطقه ای و بین‌المللی
۳. حضور موثر و فعال در مجامع منطقه ای و بین‌المللی
توسعه اتصال شبکه های ارتباطی کشور با کشور های همجوار به منظور تبدیل شدن به هاب منطقه
توسعه پهنای باند ترانزیت ترافیک بین‌الملل
فراهم نمودن بستر همکاری با سایر کشورها و مجامع منطقه ای و بین‌المللی به منظور دستیابی به موقعیت ممتاز و موثر
اصلاح و تقویت ساختار حاکمیتی
ارائه و گسترش خدمات نوین ارتباطی و فناوری اطلاعات و پستی به آحاد جامعه، به منظور ایجاد تسهیلات در کلیه شئونات روزمره مردم
حمایت از توسعه فناوری بومی و تولیدکنندگان سخت افزار و نرم افزار داخل کشور و تقویت نقش بخش خصوصی در صنعت ICT کشور
استفاده بهینه و مطلوب از فناوری‌های نوین به عنوان نیروی پیش‌برنده توسعه اقتصادی کشور و افزایش سهم ICT در GDP
ایجاد محیط امن و مناسب جهت جذب سرمایه گذاری و حمایت از بخش خصوصی در حوزه کسب و کار الکترونیکی
توسعه اشتغال با استفاده از پتانسیل های بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، به ویژه اشتغال درحوزه فضای مجازی و الکترونیکی
حضور موثر و فعال در سازمانهای منطقه‌ای و بین‌المللی و توسعه همکاریهای آموزشی و تحقیقاتی با سایر کشورها
ارتقای جایگاه جهانی توسعه فاوا با توجه به معیارهای WSIS و ITU
بازتعریف جایگاه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با توجه به تحولات بخش
هدایت، توسعه و تامین زیر ساخت‌های ارتباطی و فناوری اطلاعات (مخابراتی، فناوری اطلاعاتی، پستی و فضایی) مورد نیاز بخش‌های دولتی و غیردولتی در سطح کشور و بین‌الملل به صورت یکپارچه ، ایمن ، پایدار ، با کیفیت، مطلوب و روزآمد با رعایت الزامات مدیریت بحران
تدوین برنامه جامع دولت الکترونیک به منظور اصلاح ساختار اداری و مدیریتی کشور مبتنی بر فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات
ساماندهی و تمرکز مدیریت، هماهنگی، سیاستگذاری، هدایت و نظارت بر بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات
تمرکز مدیریت، هماهنگی، سیاستگذاری، هدایت، نظارت و حمایت از تولید و صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات
انحصارزدایی از لایۀ دسترسی شبکه های ارتباطات و فناوری اطلاعات
توسعۀ پژوهش و آموزش علوم و فناوری ارتباطات و فناوری اطلاعات
حمایت از تولیدکنندگان تجهیزات و نرم افزارهای ارتباطی
گسترش همکاریهای منطقه ای و بین‌المللی
توسعه پژوهش، و آموزش علوم و فناوری های فضایی
توسعه صنعت فضایی در طراحی، ساخت، آزمایش، پرتاب و بهره برداری از سامانه فضایی (ماهواره، ماهواره بر و ایستگاههای زمینی ) و ایجاد زیرساخت ها و صنایع مرتبط
حفظ و توسعه حقوق کشور از منابع فضایی مشترک بین‌المللی شامل موقعیت های مداری ثابت، فرکانس و…
استفاده از ظرفیت های الکترونیکی، به منظور افزایش رضایت ذینفعان و ساماندهی اپراتورهای پستی
۵- سیاست های کلی بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات
۶- راهبردهای بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات
۷-برنامه های اجرایی بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات
با توجه به چشم انداز، سیاستهای کلی نظام، قانون برنامه پنجم توسعه، و بسته اجرایی بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، برنامه های ذیل جهت اجرا تقدیم می‌شود:
۱. توسعه شبکه و زیرساختها از طریق:
افزایش پهنای باند اینترنت بین‌الملل
افزایش پهنای باند شبکه IP داخلی
افزایش ظرفیت شبکه انتقال زیرساخت ارتباطات و فناوری اطلاعات
بروز رسانی مستمر کد پستی
توسعه و تکمیل مراکز داده استانی، ملی، منطقه ای و بین‌المللی
استقرار سامانه های ایمنی زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی
ایجاد ظرفیت به منظور افزایش تعداد کاربران اینترنت
افزایش ظرفیت ترانزیت ارتباطات بین‌الملل به منظور کسب سهم مناسب از بازار منطقه
تهیه طرح جامع استفاده مطلوب از منابع ملی از جمله طیف فرکانس، مدارهای ماهواره ای و شمارهگذاری((Numbering، دامنه ها،IpAdresses، کدپستی و …
کسب توانمندی طراحی، ساخت، تست، پرتاب، بهره برداری، هدایت و کنترل ماهواره های مورد نیاز
۲. بهبود کیفیت زندگی شهروندان و توسعه خدمات از طریق
کاهش زمان سیر مرسولات پستی بین مراکز استان‌ها
استقرار دولت الکترونیک در بخش
امکان دسترسی پرسرعت دستگاه‌های اجرایی، کسب و کارها و خانوارها به شبکه ملی اطلاعات
ایجاد ظرفیت به منظور افزایش تعداد کاربران تلفن همراه و ارائه خدمات ارزش افزوده
ایجاد ظرفیت به منظور بروزرسانی واگذاری تلفن ثابت و ارائه خدمات ارزش افزوده
افزایش خدمات الکترونیکی ( دولت الکترونیکی ، کسب و کار الکترونیکی ، سلامت الکترونیکی و فراگیری الکترونیکی و … )
افزایش سرانه مرسولات و خدمات نوین پستی
تکمیل و توسعۀ منطقه ویژه اقتصادی پیام و ایجاد شهرک‌های ICT (ارتباطات و فناوری اطلاعات) در این منطقه و برخی از دیگر مناطق
تدوین و تنظیم روابط متقابل بین ارائه دهندگان خدمات حوزه ICT
ایجاد بستر مناسب برای ارزیابی کیفیت خدمات پستی در استان‌های مختلف کشور
توسعه خدمات پست بانک در روستاهای کشور و افزایش تعداد خدمات با رویکرد توسعه بانکداری
اصل ۴۴ قانون اساسی با توجه به اهداف و راهبردها در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات
ارتقای پروانه های صادرشده با توجه به توسعه فناوری های نو
۳. توسعه ارتباطات روستایی و مناطق محروم از طریق:
فراهم سازی دسترسی کلیه روستاهای کشور به شبکه های ارتباطی (USO)
۴. ارتقای تحقیق و توسعه فناوری های بومی از طریق:
حمایت از توسعه نرم افزارهای بومی
تدوین بسته‌های استاندارد و ضوابط و مقررات در بخش
تدوین سندهای مدیریتی، فنی و پژوهشی در بخش
تعریف و ساخت ماهواره های مشترک با سایر کشورها
تعریف و اجرای پروژه های پژوهشی و تحقیقاتی فضایی با مشارکت دانشگاه‌های داخلی و خارجی
ایجاد آزمایشگاه ملی فضایی
۵. تقویت و گسترش ارتباطات و حضور موثر در مجامع بین‌المللی از طریق:
حضور فعال و موثر در مجامع منطقه ای و بین‌المللی به منظور پیشبرد اهداف و دفاع از منافع ملی
کسب جایگاه مناسب در اتحادیه ها و مجامع منطقه ای و بین‌المللی
ثبت بین‌المللی ایستگاهای رادیویی و موقعیت های مداری
ارتقای جایگاه و موقعیت پست ایران در کشور و جهان و تقویت ارتباطات پستی بین‌المللی و ایجاد هاب پستی
بدیهی است پیاده سازی سیاستها و راهبردهای پیشنهادی و نیز تحقق اهداف برنامه پنجم توسعه در بخش ICT در برنامه اجرایی این وزارت میباشد.
[۱] ITU, Measuring the Information Society, 2012
[۲] Economist Intelligence Unit, Digital Economy Ranking, 2010
[۳] United Nation, E-Government Survey, 2012
[۴] USO: Universal Service Obligation
ارسال یک نظر