کسب‌وکار پنهانی در دنیای مجازی

پشت سرویس‌های پیامکی و مسابقه‌های اپراتورهای تلفن‌همراه که با اعصاب برخی مشترکین بازی می‌کند، کسب‌و‌کار پنهانی نهفته است،تجارتی که در آن افراد مشخصی به شغل «بازی‌» اشتغال دارند. کسانی که ماهانه ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان شارژ می‌خرند و آخر ماه جایزه یکصد میلیون تومانی را به خانه می‌برند و این ماجرا ادامه دارد.
نود فناوری – مشترکین اپراتور اول و دوم تلفن‌همراه روزانه چندین پیامک با موضوع دعوت به خدمات ارزش‌افزوده و مسابقه همراه با وعده جایزه دریافت می‌کنند.شاید برای بسیاری از مردم این پیامک‌های گاه و بی‌گاه، یکی از انواع مزاحمت از سوی اپراتور تلقی شود، برخی نیز سوال می‌کنند که «واقعا این جوایز داده می‌شود؟» اما کمتر کسی تصور می‌کند برخی زندگی خود را روی مسابقه پیامکی چیده باشند.جوایز اپراتورها از سال ۸۵ و با ورود اپراتور دوم تلفن‌همراه باب شد. «خاطره هواپیمای دو نفره» امروز با «بنز مرسدس»، «بی‌ام و Z4» و اخیرا «مازراتی» ادامه دارد. جوایزی اغوا کننده که هوش از سر مشترک پیر و جوان می‌برد به ویژه‌ آنهایی که یک‌هزار و یک آرزو در سر دارند.طبق آمار اپراتورها، حدود ۲۰ میلیون مشترک تلفن‌همراه از سرویس‌های ارزش افزوده از جمله بازی استفاده می‌کنند. تعداد این افراد در اپراتورهای اول و دوم تقریبا مشابه است همچنین تجربه نشان داده شرکت در مسابقات با سیم‌کارت‌های اعتباری بیشتر از سیم‌کارت‌های دایمی است. حدود ۲۰ تا ۳۰ شرکت، خدمات ارزش‌افزوده (VAS) از جمله بازی و مسابقات را بر بستر تلفن‌همراه ارایه می‌کنند اما حرفه‌‌ای‌ها می‌گویند: جذابیت جوایز بزرگ ایرانسل نسبت به همراه اول بیشتر است.سه شرکت بیپ، مبنا و آپسان بیشترین سهم را از خدمات VAS و مسابقه‌ها دارند. در بازار خدمات VAS که با سرعت زیادی در حال رشد است برخی شرکت‌ها انحصاری با یک اپراتور کار می‌کنند و برخی نیز با هر دو اپراتور همکارند. در اپراتور همراه اول بزرگ‌ترین شریک ارزش افزوده شرکت آپسان است و بزرگ‌ترین شریک ارزش افزوده اپراتور ایرانسل شرکت مبناست که مدیرعامل آن همنام مدیرعامل ایرانسل بوده و گفته می‌شود متعلق به پسر مدیرعامل ایرانسل است.ایرانسل مستقیم با شرکت‌های VAS کار می‌کند و همراه اول از طریق ۴ شرکت واسطه به نام Agree gator.در سایت رسمی اپراتورهای تلفن‌همراه صفحه‌ای مختص مسابقه‌ها و برنده‌های جوایز وجود دارد اما داستان همه برنده‌ها حکایت خوش‌شانسی نیست. فارس در پیگیری سوژه مسابقات پیامکی و جوایز اپراتورهای تلفن‌همراه اطلاعات جدیدی به دست آورده است.رفت‌وآمد به برخی شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات ارزش‌افزوده و گفت‌وگو با برگزارکننده مسابقات پیامکی از وجود «بازی‌کننده‌های حرفه‌ای» پشت برخی بازی‌ها خبر می‌دهد. بازی‌کننده‌هایی که به جایزه اپراتورها به چشم شغل نگاه می‌کنند و بیشتر از یک شغل عادی در روز برای آن وقت می‌گذرانند، کسانی که برای آغاز یک مسابقه جدید منتظر تبلیغ پیامکی اپراتور نمی‌شوند و مرتب به صفحه مربوط به بازی‌های جدید و جاری روی سایت رسمی اپراتور سر می‌زنند. سایت رسمی اپراتور اطلاعاتی درباره اسامی این افراد دست می‌دهد.مدیران شرکت VAS هیچ یک حاضر نیستند نامی از آنان در گزارش برده شود اما در تجربیات و خاطرات خود از افرادی صحبت می‌کنند که برای مثال همزمان با ۲۰۰ سیم کارت در یک مسابقه شرکت می‌کنند و ماهی چند میلیون شارژ می‌خرند.یکی از این مدیران توضیح می‌دهد: حرفه‌ای‌ها پس از پاسخ دادن به یک سوال، سیم‌کارت را از گوش درمی‌آورد، سیم‌کارت دیگری می‌اندازد و این کار تا سیم‌کارت دویست‌ام و پاسخ به تمام حداقل ۳۰ تا ۵۰ سوال مسابقه ادامه دارد. تمام این کارها برای بالابردن شانس برنده شدن است و البته که در مسابقات امتیازی این شیوه خوب جواب می‌دهد.اما مردها تنها شاغلان بازار مسابقات پیامکی نیستند. یکی از برنده‌ها خانمی است که با ۱۱۰ سیم‌کارت در مسابقه‌ای شرکت کرده است. خانم دیگری که هفت میلیون برای شارژ سیم‌کارت‌اش هزینه کرده و تاکنون یک مگان برنده‌ شده از دیگر اهالی این بازار است.به طور کلی در مسابقه‌ها وقتی پای «امتیاز» و اعطای جایزه به دارندگان بیشترین امتیاز در میان باشد، حرفه‌ای‌ها آماده به شروع و پیشتازند و در رقابت‌های دیگر احتمال برنده شدن افراد عادی بیشتر است.در نهایت در کسب‌و کار مسابقه‌‌های پیامکی به طور متوسط کسی که ماهانه ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان شارژ بخرد، آخر ماه انتظار برنده شدن جایزه حدود یکصد میلیونی را دارد و کسی که حدود پنج میلیون تومان هزینه کند حدود ۲۰ میلیون تومان برنده خواهد شد.در این میان برنده‌ها به اصطلاح با هم «گاوبندی» هم می‌کنند. یکی از آگاهان این بازار می‌گوید: در یکی از مسابقه‌ها سه بازی‌کننده حرفه‌ای به ترتیب با بیشترین امتیازها، سه ماه متوالی جایزه یکصد میلیون تومانی را برنده شدند.اما تجارت مسابقات پیامکی به اینجا ختم نمی‌شد. سال پیش در یکی از مسابقات که هر روز ۲۰ میلیون تومان جایزه داشت، سایتی راه‌اندازی شده بود که پاسخ سوالات را می‌فروخت.این شغل سن ندارد. اغلب، افراد ۳۰ تا ۵۰ ساله در این شغل هستند؛ آدم‌های محترمی که ظاهر عادی دارند اما شغل‌شان چندان عادی نیست. کار به جایی رسیده که چهره‌هایی که هر ماه و هر هفته برای دریافت جوایز مراجعه می‌کنند، تکراری شده‌اند. آقای «مهدی. ل» یکی از این افراد است.اما بازیکن‌های حرفه‌ای مخاطبان اصلی شرکت‌های VAS نیستند و اوضاع بر وفق مراد برگزارکننده‌های مسابقات نیست.مدیر یکی از شرکت‌های VAS می‌گوید: هدف ما این است که مردم عادی به صحت برگزاری مسابقات و اعطای جایزه اعتماد کنند و این تجربه را به دیگر کاربران نیز منتقل کنند. اینکه ۵۰ نفر مثل همیشه به ما اعتقاد راسخ داشته باشند و هر هفته به همان چهره‌های ثابت جایزه دهیم، مطلوب ما نیست.از این رو برخی از شرکت‌های VAS چندی است راه‌حل‌هایی برای جلوگیری از تکراری شدن چهره‌های برنده، دست و پا کرده‌اند. آنها سعی کردند افزایش مهندسی شده شانس بازیکن‌های حرفه‌ای را کم کنند؛ کاری که مورد گلایه و اعتراض آنان واقع شده است.یکی از آنها توضیح می‌دهد: در دوره اخیر سقف شانس امتیاز تعیین کرده‌اند تا کسی نتواند امتیاز خود را از یک حدی بالاتر ببرد و شانس خود را بسیار افزایش دهد.شرکت دیگری می‌گوید: برای «گاوبندی» بازیکن‌های حرفه‌ای چاره‌اندیشی کرده تا امکان پشت هم قرار گرفتن چند بازیکن حرفه‌ای را مسدود کند.خرد کردن نیمی از جوایز که برای مثال اعلام می‌کند «با پاسخ به ۲ سوال ۲۰۰ گیگ اینترنت رایگان بگیرید» یا ارایه شارژ یک‌هزار تومانی یا محاسبه شانس قرعه‌کشی براساس روزهای حضور در مسابقه و سرویس (روزانه کردن هزینه سرویس‌ها) از جمله این راهکارهاست تا شانس افراد عادی از همه‌جا بی‌خبر را افزایش دهد اما در نهایت جایزه‌های بزرگ رقابتی مانند مازراتی جذابیتی دیگر دارند و از این رو باز هم وجود خواهند داشت.برگزارکنندگان می‌گویند تجربه نشان داده در خرد کردن جوایز، جایزه نقدی کمتر از دو میلیون تومان نباید باشد که در غیر این صورت برنده برای دریافت انگیزه لازم را نخواهد داشت.پیشنهادهای دیگری نیز به ذهن‌شان رسیده از جمله اینکه شماره‌هایی که تاکنون زیاد برنده شده‌اند در هر سال حداکثر یک‌بار بتوانند در مسابقات شرکت کنند اما معلوم نیست این راهکار مورد موافقت اپراتور قرار گیرد.اما این جذابیت‌ها، تمام ماجرای سرویس‌های ارزش‌افزوده و مسابقات پیامکی اپراتورها نیست. فضای کنونی مسابقات رسمی با پیامک‌های جعلی برنده شدن از طرف شماره‌های شخصی موبایل توامان شده است؛ افرادی که با پیامک‌های کلاهبردارانه مورد استفاده قرار می‌گیرند، تجربیات خود را به پای مسابقات و وعده جوایز اپراتورها می‌گذارند و آنها را به دیگران نیز توصیه می‌کنند. در همین فضا نیز برخی شرکت‌های VAS نیز پیامک‌های مجاز خود را با کلمات اغواکننده برنده شدن در مسابقه همراه می‌کنند که تشخیص سرشماره‌ها برای افراد آسان نیست. از این رو همگام با کلاهبرداران به دامن زدن تردید در این بازار کمک می‌کنند.شرکت‌های خدمات ارزش افزوده‌ و مسابقات طبق دستور‌العمل‌ها، ملزم به رعایت مواردی برای رعایت حقوق مشترکین موبایل هستند از جمله اینکه باید هر هفته یا هر روز یک‌بار شرایط خروج از سرویس را اطلاع‌رسانی کنند باید شماره‌ای برای پشتیبانی داشته باشند و باید ظرف مدت معینی جوایز را عین وعده تحویل دهند. علاوه بر شرکت‌هایی که به صورت شفاف در این بازار حضور دارند، برخی شرکت‌ها نیز تجربه بدی برای کاربران عادی رقم زده‌اند. مانند برخی سرویس‌های ارزش افزوده که پایشان به برنامه‌های پرمخاطب تلویزیونی به ویژه فوتبالی باز شد. اکنون نیز این سرویس‌های وسوسه‌کننده به سریال‌های شبانه پرطرفدار سرایت کرده‌اند. تجربه‌های بد، فضای سرویس‌های ارزش‌افزوده را آلوده می‌کند زیرا این بازار برند ندارد عمل هر کس به سود یا ضرر همه تمام می‌شود. چنین دردسرهایی باعث شده به قول «حرفه‌ای‌ها» همراه اول فعلا در لاین جوایز خود محدودیت‌هایی قائل شود.ناآگاهی مشترکین نقش مهمی در نارضایتی‌ها دارد آنها گاهی تفاوت سرویس رسمی و جعلی را تشخیص نمی‌دهند و به دام کلاهبرداران می‌افتند یا از فرآیند نه‌چندان راحت سرویس‌های ارزش‌افزوده سردرنمی‌آورند و به دردسر مالی و روانی گرفتار می‌شوند.در نتیجه مشکلات ناشی از نوپا بودن این صنعت، نشان می‌دهد برای کسب رضایت و حفظ حقوق مشترکین، اطلاع‌رسانی و آموزش و از همه مهم‌تر نظارت و کنترل بسیار بیشتری لازم است.