در سال‌هایی که هنوز تلفن، اینترنت، چت و ایمیل، دنیای روابط آدم‌ها را تسخیر نکرده بود، نوشتن نامه رایج‌ترین راه ارتباطی با کسانی بود که کنارمان نبودند. تمبرها هم به نشانه‌ی هزینه‌ی ارسال نامه در گوشه‌ی سمت راست پاکت قرار می‌گرفتند؛ اما حالا تمبر به خاطره‌ها پیوسته است.
سال‌هاست که استفاده از تمبر و نوشتن نامه بسیار کم شده است و این طرح‌های متنوع و رنگارنگ سر از کلکسیون مجموعه‌دارها درآورده‌اند. تا چند سال پس از چاپ نخستین تمبر در دنیا، طراحی تمبر برای ایران، در خارج از کشور انجام می‌شد، تا اینکه هنرمندان ایرانی به این عرصه وارد شدند و تمبرهای مختلفی را با موضوعات متنوعی طراحی کردند.
«محمد مهروان» یکی از این هنرمندان واردشده به این عرصه بود. ۱۷ آبان‌ماه سال‌روز درگذشت این نگارگر و طراح تمبرهای ایران است.
نود آی سی تی – مهروان سال ۱۳۰۵ در تهران متولد شد. پدرش معمار و طراح بناهای سنتی، مساجد و خانه‌های قدیمی تهران بود.
محمد از همان کودکی به هنر نقاشی علاقه‌مند بود. او پس از گذراندن تحصیلات
ابتدایی در سال ۱۳۲۱ به مدرسه‌ی صنایع قدیمه وارد شد که در آن دوران توسط
حسین طاهرزاده بهزاد، نگارگر و طراح معروف فرش، اداره می‌شد. او نگارگری
ایرانی را در همین مدرسه و نزد استاد علی کریمی فراگرفت.
مهروان بعدها در همین مدرسه به‌عنوان استاد مشغول به تدریس شد و هنرش را در
اختیار شاگردان تازه‌ی آنجا گذاشت. او در چهره‌نگاری نیز به تبحر خاصی
رسید و تا سال ۱۳۳۶ در مدرسه به‌عنوان استاد به کار خود ادامه داد.
نمونه تمبر طراحی‌شده توسط مهروان
سال ۱۳۳۸ بود که نام محمد مهروان با تمبر گره خورد. او در این سال در بخش
تهیه‌ی تمبر چاپخانه‌ی دولتی مشغول به کار شد. این هنرمند در طول نزدیک به
۳۰ سال کار در این زمینه، چهار هزار طرح برای تمبر خلق کرد. این طرح‌ها به
مناسبت‌های مختلف و برای شخصیت‌ها و مشاهیر، روزهای خاص و بزرگداشت‌ها توسط
مهروان برای چاپ روی تمبرها کشیده می‌شدند.
مجله‌ی «کیهان فرهنگی» در شماره‌ی ۶۷ خود که در مهرماه ۱۳۶۸ چاپ شد، در
مطلبی با عنوان «تمبر، اهمیت و مشکلات آن» گفت‌وگویی را با محمد مهروان
منتشر کرد. مهروان در این مصاحبه گفته بود: «از آنجا که طراحی تمبر بیش از
هر چیز به ظرافت نیاز دارد و من هم این تجربه را در خلال کار مینیاتور
آموخته بودم، من را انتخاب کردند و به چاپخانه‌ی دولتی ایران فرستادند.
حتما مطلع هستید که در آغاز، تمبرهای ما را کشورهای خارجی چاپ می‌کردند،
ولی الان حدود ۷۰ سال است که طراحی و چاپ آن در کشور خودمان صورت می‌گیرد.
قبل از من آقایان تائب و چهره‌نگار این کار را انجام می‌دادند که
متأسفانه در حال حاضر هیچ‌کدام در قید حیات نیستند. بنده در آن وقت کار
طراحی تمبر را پذیرفتم که به دو دلیل بود: نخست اینکه از فضای موجود در
وزارت فرهنگ و هنر آن زمان آزرده بودم؛ چراکه کم‌کم نجابت هنری خود را از
دست می‌داد و دیگر اینکه می‌توانستم استعدادم را از این طریق در خدمت
تمام آحاد جامعه قرار دهم، چون تمبر یکی از بهترین و مناسب‌ترین زمینه‌ها
برای تبلیغات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی است.»
یک نمونه چهره‌نگاری اثر محمد مهروان
طرح‌های تمبر مهروان اکنون در موزه‌ی پست ایران، موزه‌ی ملی ملک، موزه‌ی
آستان قدس رضوی و … نگهداری می‌شود. مهروان از هنرمندانی بود که در
نخستین دوره‌ی تجلیل از «چهره‌های ماندگار» برگزیده شد.
این هنرمند ۱۷ آبان‌ماه سال ۱۳۸۶ درگذشت.
ارسال یک نظر